1) Süleyman’ın döneminde Sultan’ın Divan’da gerçekleştirilen toplantılara katılımının sona ermesi. Süleyman, Divan-ı Hümayun’un bitişiğindeki odaya buraya açılan bir pencere yaptırmış ve perdenin arkasında durarak gerçekleştirilen toplantıları Divan’a katılmadan dinlemiştir. Süleyman’dan sonra gelenler ise perdenin ardında dinlemeyi bile bırakmıştır. Sultanın Divan’da bulunmaması kendi keyfigücünü arttırmış ve nâzırları üzerindeki etkisini azaltmıştır. Süleyman gibi yüce bir padişahın tahta geçmesi durumunda bu yeni uygulama kötü sonuçlar doğurmayacak olsa da, Süleyman’dan sonra gelen yeteneksiz sultanlar zamanında kötü sonuçlara neden olmuştur. Nihayetinde, sultanın kararları nazırları veya Divan-ı Hümayun üyeleri tarafından dinlenmemeye başlanmıştır.
2) Süleyman’ın, daha düşük mevkilerden geçmeden direkt olarak yüksek mevkilere atanan kişilerle ilgili alışkanlığı. Bu durumun ilk ve en dikkat çeken örneği, Süleyman’ın en iyi arkadaşı olan İbrahim’in hasodabaşılıktan sadrazamlığa yükselmesi olmuştur. Harem ağaları ve dinden dönenler en yüksek görevlere atanmıştır. Süleyman çok iyi bir insan sarrafıdır ve görevlendirdiği insanlar konusunda nadiren yanılmıştır; fakat haleflerinin böyle bir muhakeme yetenekleri yoktur ve görev tayinleri kaprislerle veya haremin ya da en uygunsuz kişilerin nüfuzu altında gerçekleştirilmiştir.
3) Rüşvet ve yolsuzluk ilk kez, 15 yıl boyunca sadrazamlık yapan ve Süleyman’ın kızıyla evlenen Rüstem Paşa tarafından gerçekleştirilmiştir. Sultanın gözünde Rüstem’in meziyeti hazineyi doldurmasıdır. Rüstem’in hazineye para kazandırma yöntemleri arasında, devletin idare makamlarına atanan kişilerden haraç almak bulunmaktadır. Süleyman zamanında bu ödemeler, maaşlarına belli bir oranda olacak şekilde sabitlenmiştir. Ordu ve donanma için bu uygulama gerçekleştirilmemiştir. Daha sonra gelen padişahların zamanında ise keyfileştirilmiş ve de ordu ile donanmaya kadar uzatılmıştır. Her türlü görev tayini açık arttırmaya sunulmuş ve görev en çok parayı veren kişiye verilmiştir. Tayinlerinin karşılığında ödenmesi gereken ücretleri ödeyebilmek adına en alt kademesinden en üstüne kadar bütün vali ve diğer yetkililer her türlü yolsuzluğu benimsemiş ve kamu görevi anlayışı yokedilmiştir.
4) Süleyman tarafından başlatılan, gözde vezirlere çok fazla mal mülk verilmesi veya hiyerarşi içerisinde kendilerinden aşağıda bulunanlara kendi mülklerini satarak zenginliklerine zenginlik katma izninin verilmesi. 13 yıl boyunca sadrazamlık yapmış olan İbrahim ile 15 yıl sadrazamlık yapmış olan Rüstem’in devasa birer servetleri vardır. Sonradan, diğer vezirler ve yüksek rütbeliler tarafından da benimsenen aşırı müsrif bir hayat sürdürmüşlerdir. Rüstem öldüğünde Anadolu ve Rumeli’de 815 çiftliği, 476 su değirmeni, 1700 kölesi, 2900 zırhı, 8000 sarığı, 760 kılıcı, 600 Kuran’ı, 5000 kitabı ve 2 milyon altını vardır. Yüksek rütbeler, büyük servetler kazanmanın bir yolu ve fırsatı olarak görülmeye başlanmış ve bu durum imparatorluğa yayılarak yolsuzluk ve haraç almaya neden olmuştur.
5) Sultanın hareminin devlet işlerine artan bir şekilde karışması. İbrahim’in düşüşü ve öldürülmesi, Şehzade Mustafa’nın öldürülmesi, Şehzade Beyazıd’ın isyanı ve ardından gerçekleştirilen ölümü esasında harem entrikalarına dayanmaktadır. Süleyman ne kadar yüce olsa da Rus Hürrem’in etkisi altında kalmıştır. Süleyman’ın haleflerinin döneminde, haremin nüfuzu sürekli olarak artmış ve genellikle devlet için bir tehlike oluşturmuştur. Görevini sürdürmek isteyen bir nâzırın sultanın hareminden destek alması mecburiyet haline gelmiştir. Harem, devletin çıkarları üzerinde çok kötü sonuçlar doğurarak entrika ve yolsuzluğun merkezi haline gelmiştir.
Türk İmparatorluğu, Lord Eversley / Sir Valantine Chirol
diyaBlog 